Η χρυσή εποχή του βυζαντιού κρασιού

Η χρυσή εποχή του βυζαντινού κρασιού

Η εποχή του Ιουστινιανού και του διαδόχου του, Ιουστίνου Β΄ θα μπορούσε να θεωρηθεί ως η χρυσή εποχή του βυζαντινού κρασιού, το αποκορύφωμα της μαζικής παραγωγής, διακίνησης και εμπορίας οίνου.

Πιεστήριον. Λεπτομέρεια ψηφιδωτού (τέλη 6ου αιώ.) από τον
Άγιο Χριστόφορο Κάμπρ Χιράμ Λιβάνου, Παρίσι).

Παρά το γεγονός ότι όλοι οι αυτοκράτορες του 6^ου αιώνα περιγράφονται ως αδιάφοροι προς το κρασί – μάλιστα ο Προκόπιος στην κριτική του κατά του Ιουστινιανού τον περιγράφει ως ασκητή υδροπότη – η περίοδος αυτή των μεγάλων στρατιωτικών επιχειρήσεων είναι επίσης η εποχή της μεγάλης αμπελοκαλλιέργειας και οινοπαραγωγής και του μεγάλου εμπορίου. Ιταλία, Ελλάδα, Αίγυπτος Παλαιστίνη, Συρία, Μικρά Ασία, Κύπρος κι τα άλλα νησιά παράγουν και διακινούν με τους οινηγούς πολλά είδη κρασιών. Εξάλλου, οι αννώνες για τον επισιτισμό των πόλεων (annona civica) και γενικά για την τροφοδοσία του στρατού (annona militaris) απαιτούσαν πολύ λάδι και πολύ κρασί. Σύμφωνα με τον Προκόπιο, κατά την εποχή αυτή ως όπλο αλλά και η μοναδική δύναμή του διαπιστώνονται στο εμπόριο, στον στρατό, στη διπλωματία και στη μαντεία. Το κρασί,

όπως και το λάδι, αποτελούσε όπλο στις διαπραγματεύσεις και δεν επιτρεπόταν δια νόμου η εξαγωγή του πέραν της αυτοκρατορίας (αν και τούτο δεν ίσχυε πάντα), στο δε εμπόριο οι πωλήσεις του και οι δασμοί, παρά τις συγκεκριμένες εξαιρέσεις κάποιων οινηγών, πρόσφεραν πλούσια εισοδήματα στους παραγωγούς και στο κράτος. Επίσης, ένας πλούσιος τρύγος και το άφθονο κρασί που χύθηκε το 532 στο κελάρι του Βελισάριου, ως σύμβολο αφθονίας και αίματος, θεωρήθηκε ότι προμηνύει πλούτη, αν και θα μπορούσε να ερμηνευθεί και ως υπενθύμιση της σφαγής κατά τη Στάση του Νίκα ή ως οιωνός αιματοχυσίας κατά την κατάληψη της Αφρικής.

Η κατανάλωση του κρασιού από τους αυτοκράτορες και τους στρατηγούς σπανίως περιγράφεται. Η μέθη και η παροίνια, έστω και μεταφορικά, σχεδόν ποτέ δεν προσάπτονται στους κύριους πρωταγωνιστές της περιόδου, δηλαδή τον Ιουστινιανό και τον Βελισάριο. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τη Θεοδώρα και τον Ιωάννη Καππαδόκη. Η Θεοδώρα, πάντα κατά τον Προκόπιο, την ώρα του φαγητού απαιτούσε τα πιο εκλεπτυσμένα πιάτα και τα καλύτερα κρασιά. Επίσης, ο Ιωάννης Καππαδόκης κατηγορείται από τον Προκόπιο για μέθη, ακολασία, και από τον Ιωάννη Λυδό για παιδεραστία και απληστία : δεν του αρκούσαν όλα τα κρασιά, τα ψάρια και τα θαλασσινά του Ελλησπόντου και του Ευξείνου για να χορτάσει και να ξεδιψάσει. Τέλος, ο Προκόπιος, σκιαγραφώντας το ιδανικό πορτρέτο ενός στρατιωτικού ηγέτη και προβάλλοντας τη νηφαλιότητα, θα αναφέρει με έμφαση ότι ο Βελισάριος δεν υπήρξε ποτέ μεθυσμένος, γιατί η μέθη είναι μειονέκτημα μερικών Ρωμαίων στρατιωτών και ιδιαίτερα των βαρβάρων. Δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο μέτρο που έλαβε ο στρατηγός λίγο μετά την έναρξη της εκστρατείας του εναντίον των Βανδάλων ήταν η τιμωρία με ανασκολοπισμό μεθυσμένων στρατιωτών (Ούννων μισθοφόρων) που κατηγορήθηκαν και για φόνο. Με την ευκαιρία αυτή, ο Προκόπιος, με πρότυπο τον Θουκυδίδη, βάζει τον Βελισάριο να απαγγέλει την πρώτη δημηγορία του, μια ομιλία κατά της μέθης και υπέρ της στρατιωτικής πειθαρχίας. Έτσι, κρασί και μέθη χρεώνονται παραδόξως μόνον στους βαρβάρους στρατιώτες.

 Στα χρόνια του Ιουστινιανού, επισήμως τουλάχιστον, υπάρχει μόνον ο ευχαριστιακός οίνος των Χριστιανών, δεν υπάρχει ή δεν επιτρέπεται ο λυσιμέριμνος και χαριτόβρυτος μέθη. Ακόμη και ο Αγαθίας στα συμποτικά επιγράμματά του αποστασιοποιείται και παραδέχεται ότι, όχι μόνον δεν έχει ποτέ μεθύσει, αλλά δεν είναι φίλος του κρασιού (φιλόοινος). Θα έλεγε κανείς ότι έχει να κάνει με μια συνειδητή πολλών λογίων της εποχής, οι οποίοι προσπαθούν να αποφύγουν την όποια κατηγορία του εθνικού, δηλαδή να μην κατηγορηθούν για συμμετοχή σε συμπόσια, ως φιλοδιόνυσοι. Κατά τον 6^ο αιώνα του άοινου Ιουστινιανού, στα χρόνια του άφθονου κρασιού μια ακόμη αντίφαση κυριαρχεί, ο πλουτοδότης θείος Διόνυσος, όχι μόνον διώκεται αλλά παραχωρείται οριστικά στους βαρβάρους!   Στον επόμενο αιώνα στην Πενθέκτη Σύνοδο θα θεσμοθετηθεί και επισήμως η «διονυσοαπαγόρευση».

ΠΗΓΗ : Ο Ιουστινιανός πίσω από τον αυτοκράτορα

Των Αντώνη Καλδέλλη – Ηλία Αναγνωστάκη

Έκδοση της εφημερίδας Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, σειρά ΗΓΕΤΕΣ