Άμπελος και Οίνος στον αρχαίο ελληνικό κόσμο

Η Άμπελος και Οίνος στον αρχαίο ελληνικό κόσμο

Εκδόθηκε και κυκλοφορεί ήδη το τελευταίο συγγραφικό έργο, κατά την ίδια Κύκνειο Άσμα, (ελπίζουμε να αναθεωρήσει) της κας Σταυρούλας Κουράκου – Δραγώνα με τίτλο «Η Άμπελος και Οίνος στον αρχαίο ελληνικό κόσμο».

Πρόκειται για μια πολυτελέστατη έκδοση 278 σελίδων, μεγάλου σχήματος, σε πολυτονικό παρακαλώ, η οποία όχι μόνο απουσίαζε από το χώρο των συγγραμμάτων για την περιγραφή της κουλτούρας των αρχαίων Ελλήνων σχετικά με το κρασί, αλλά επιπλέον καταδεικνύει την σημαντική επίδραση που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες στην μεταγενέστερη ανάπτυξη της οινικής κουλτούρας.

Στον πρόλογο του έργου η κα Στ. Κουράκου δίνει ένα δικό της σύντομο βιογραφικό, (χωρίς να κάνει καμία αναφορά στη μεγάλη της συμβολή στα αμπελοοινικά πράγματα της χώρας μας) και στη συνέχεια διατυπώνει κάποιες σκέψεις που την οδήγησαν στη συγγραφή του:

«Στο πέρασμα του χρόνου είχα την καλή τύχη να επισκεφθώ με αποστολή όλες σχεδόν τις αμπελουργικές χώρες του κόσμου, να γνωρίσω τα κατάλοιπα άλλων αρχαίων πολιτισμών και να πλουτίσω τις γνώσεις μου σχετικά με προβιομηχανικές καταστάσεις, που σε ορισμένες περιοχές φυλάσσονται ως πολιτισμική κληρονομιά.

Όταν έπειτα από μια έντονη επιστημονική δραστηριότητα ήρθε η ώρα της σχόλης λόγω 35ετίας, σκέφθηκα να συμπληρώσω όλον αυτό τον συσσωρευμένο πλούτο πληροφοριών και αναμνήσεων με αναδρομή στο απώτερο Χθες: να αναζητήσω τις ρίζες ελληνικών οίνων της αρχαιότητας λιγότερο προβεβλημένων, να διερευνήσω την τεχνογνωσία των αρχαίων οινοποιών με βάση τα σωζόμενα αποσπάσματα στην αρχαιοελληνική, κυρίως, γραμματεία και να επιχειρήσω να ερμηνεύσω με σύγχρονες επιστημονικές γνώσεις τα μυστικά της τέχνης τους, που επέτρεπαν στους ελληνικούς οίνους να ταξιδεύουν στους δρόμους της θάλασσας ως πολύτιμο εμπόρευμα.

Έπειτα από πολύχρονες μελέτες, συγκέντρωσα αξιόλογο υλικό, αλλά και διαπίστωσα ουσιαστικά λάθη που έχουν γραφεί από διακεκριμένους ξένους, κυρίως ερευνητές σε σχετικές μελέτες και μεταφράσεις αρχαίων κειμένων δημοσιευμένων κατά τον 20^ο και 21^ο αιώνα, λάθη που διαιωνίζονται κατ’ αντιγραφή, με συνέπεια εσφαλμένες ερμηνείες και σοβαρές, ενίοτε, παρανοήσεις.

Στο πλαίσιο διαφόρων διεπιστημονικών συμποσίων τόσο στο εσωτερικό όσο και το εξωτερικό, είχα την ευκαιρία να παρουσιάσω ανακοινώσεις σχετικές με τα θέματα που είχα μελετήσει και να επισημάνω τα ανά περίπτωση σφάλματα. Όμως οι απόψεις που καταγράφηκαν στα πρακτικά των ελληνικών συμποσίων έμειναν άγνωστες στους ξένους μελετητές παρά τις ξενόγλωσσες περιλήψεις. Γι αυτό, από εκείνες τις ανακοινώσεις επέλεξα να παρουσιαστούν σε ελληνική και γαλλική έκδοση είκοσι θέματα, τα οποία επεξεργάστηκα εκ νέου και συμπλήρωσα με νεώτερες πληροφορίες και παρατηρήσεις. Σε ορισμένα από αυτά προσέθεσα μάλιστα έναν επίλογο, με σκοπό να επιβεβαιώσω το κυρίως θέμα με σύγχρονα παραδείγματα που ενισχύουν την επιχειρηματολογία μου.

Το κάθε θέμα είναι ανεξάρτητο των άλλων, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να επιλέξει ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του. Δεν επιβάρυνα τα κείμενα με πληθώρα επεξηγηματικών σημειώσεων, κουραστικών συνήθως για τους μη εξειδικευμένους αναγνώστες. Αντίθετα, τα τέσσερα ευρετήρια είναι “λαλίστατα” και έχουν συνταχθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καθίσταται εύκολη, ελπίζω, η αναζήτηση των σχετικών λημμάτων σύμφωνα με την έννοια τους. Όσο για το εικαστικό υλικό, κύριος στόχος του η εικόνα να στηρίζει τον λόγο.»

Περιεχόμενα

Πρόλογος

Σελίδα 1         Ο Κανείς τύφλωσε τον Κύκλωπα αλλά κανείς δεν τον μέθυσε

Σελίδα 15       Ο Πράμνειος οίνος και οι πράμνιοι οίνοι

Σελίδα 25      Ο ησιόδιος βίβλινος οίνος

Σελίδα 43      Οι δυο πρότροποι

Σελίδα 51       Ο Αιγοσθενίτης οίνος της Μεγαρίδος

Σελίδα 65      Ανθοσμίας και σαπρίας οίνος

Σελίδα 85      Οινογευσίας σάτιρα

Σελίδα 91       Ο οίνος της Φλιασίας χώρας

Σελίδα 103    Ερυθροί και μέλανες οίνοι: διαχρονικές τεχνικές παρασκευής

Σελίδα 121     Οι τεθαλασσωμένοι οίνοι: το αλάτι στην οινοποιητική τεχνική

Σελίδα 137     Ο νόμος της Θάσου για την προστασία των αμπελουργών

Σελίδα 145     Η κάπνειος άμπελος και ο καπνίας οίνος. Το κάπνισμα των οίνων

Σελίδα 159     Τρύγος χωρίς ληνούς

Σελίδα 175     Τα οινοτεχνικά του Ησυχίου

Σελίδα 181     Εκπίεση στεμφύλων χωρίς πιεστήρια

Σελίδα 187    Ερμηνεία διονυσιακών αμπελουργικών μύθων

Σελίδα 197     Φυτοπροστασία στους αμπελώνες της αρχαίας Μένδης

Σελίδα 211     Αμπελουργικά θέματα με βάση τα Γεωγραφικά του Στράβωνος

Σελίδα 219    Η Λημνία άμπελος

Σελίδα 223    Κρασί και βότανα στη γη του Πανός

Σελίδα 243    Συντομογραφίες

Σελίδα 246    Βιβλιογραφία

Σελίδα 261    Ευρετήρια

Σελίδα 276    Προέλευση εικόνων

Σταυρούλα Κουράκου

Η Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1928. Διδάκτορας της χημικής επιστήμης, με σπουδές οινολογίας στη Γαλλία, διηύθυνε επί εικοσαετία (1964-1984) το Ινστιτούτο Οίνου, ίδρυμα τεχνολογικής έρευνας του τότε Υπουργείου Γεωργίας.

Εκπροσώπησε την Ελλάδα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και στον O.I.V., διεθνή διακυβερνητικό Οργανισμό Αμπέλου και Οίνου με 45 κράτη μέλη και έδρα το Παρίσι, από το 1960 μέχρι το 1979, οπότε εκλέχτηκε ομόφωνα πρόεδρός του. Έχει επισκεφθεί με αποστολή όλες σχεδόν τις αμπελουργικές χώρες του κόσμου, αποκομίζοντας εμπειρίες και προσφέροντας υπηρεσίες στη διεθνή κοινότητα, για τις οποίες παρασημοφορήθηκε από τη Γαλλία και την Ισπανία.

Μέλος πολλών διεθνών επιστημονικών εταιρειών, αντεπιστέλλον μέλος της Γεωργικής Ακαδημίας της Γαλλίας, μέλος της Ιταλικής Ακαδημίας Αμπέλου και Οίνου, χρημάτισε επανειλημμένα πρόεδρος Επιτροπών της Ε.Ο.Κ. σε θέματα αμπελοοινικής νομοθεσίας και αλκοολούχων ποτών. Ως πρόεδρος της ad hoc Επιτροπής του Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας, εισηγήθηκε και επέτυχε την ψήφιση του κανονισμού (ΕΟΚ) για τα αλκοολούχα ποτά, στο πλαίσιο του οποίου κατοχυρώθηκε η αναγνώριση και προστασία της επωνυμίας «ούζο» ως αποκλειστικά ελληνικής.

Η κα Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα είναι ο άνθρωπος που χαρτογράφησε τον ελληνικό αμπελώνα και που υπερασπίστηκε και κατοχύρωσε 27 ελληνικές ονομασίες προέλευσης με νεότερη αυτή του Vinsanto. Είναι ο άνθρωπος που οραματίστηκε και αγωνίστηκε αποτελεσματικά για ένα καλύτερο μέλλον για την αμπελουργική οικονομία του τόπου μας, τον κλάδο και τους ανθρώπους του.

Ως προϊσταμένη του Ινστιτούτου Οίνου εισηγήθηκε το 1964 τη νομοθετική καθιέρωση και προστασία οίνων ελληνικών περιοχών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν την κατηγορία των οίνων με γεωγραφική επωνυμία καταγωγής: των οίνων «Ονομασίας Προέλευσης». Έτσι άρχισε ένα ερευνητικό πρόγραμμα που κάλυψε όλη την Ελλάδα, με συνέπεια να αναδειχθούν ξεχασμένες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου και να επεκταθεί η αμπελοκαλλιέργεια σε περιοχές που φημίζονταν για την ποιότητα των κρασιών τους ήδη από παλαιότερους αιώνες, είχαν όμως εγκαταλειφθεί είτε λόγω των ιστορικών περιπετειών της χώρας είτε λόγω της καταστροφής των αμπελώνων από τη φυλλοξήρα.

Τη δεκαετία του 1970, με δική της εισήγηση, αναγνωρίστηκαν νομοθετικά οι πρώτες γεωγραφικές επωνυμίες καταγωγής και έκαναν την εμφάνισή τους στην αγορά οι πρώτοι ελληνικοί οίνοι «Ονομασίας Προελεύσεως», τους οποίους υποστήριξε, και εξακολουθεί να υποστηρίζει, με πολλές δημοσιεύσεις στον ελληνικό και ξένο Τύπο, με ανακοινώσεις σε Συνέδρια και διεθνή fora, αλλά και με αυτοτελείς εκδόσεις.

Υπήρξε ένας οραματιστής δημόσιος υπάλληλος, τεχνοκράτης, που είχε τη δύναμη να κάνει το όραμα πράξη.

Σημαντική είναι η εργογραφία της και σε αρχαιογνωστικής φύσεως θέματα, δεδομένου ότι έχει μελετήσει την αρχαία ελληνική και λατινική γραμματεία και έχει δημοσιεύσει σειρά εργασιών σχετικά με την Άμπελο και τον Οίνο στον Ελληνικό αρχαίο κόσμο.